گلپایگان در تاریـخ کهن خود و تا به امروز مهد پرورش هنرمنـدان بسیاری بوده است. از این میان میتوان به اختصـار ، هنر زیبای خطاطی و خوشنویسی ، منبت کاری (مهمترین مرکز هنر منبت در ایران که از دیرباز دارای سبک هنری خاص و ثبت شده ای بوده است) ، معرق کاری ، گره چین خاتم کاری ، پیکرتراشی ، گیوه دوزی ، چرم دوزی و قالیبافی (نقشه ویست یاوری گلپایگان ) را نام برد. همچنیـن شیـر و لبنیات ، خشکبار ، غذاهای سنتی و کباب گلپایگان از جمله مواردی هستند که زبانزد خاص و عام میباشند.
منبت‌كاري گلپایگان:
از جمله صنايع دستي مشهور گلپايگان، هنر منبت‌كاري مي‌باشد كه از زمان‌هاي گذشته در اين شهر اساتيد معروفي داشته و كارهاي ارزشمند آنان هرچند به نام كارهاي هنري اين شهرستان معرفي نشده، اما در اغلب كاخ‌ها و اماكن و فروشگاه‌ها موجود است.
منبت‌كاران، انواع نقش‌هاي جالب را با نيش قلم منبت بر روي چوب گلابي و گردو و امثال آن در مي‌آورند و با تلفيق برش سطحي جوش‌ها و گره‌هاي چوب سنجد و برخي چوب‌هاي جنگلي كه بر سطح كار مي‌چسبانند، وسائل تزئيني و چشم‌نوازي مي‌سازند. انواع قاب عكس و ظروف و جعبه‌هاي منبت كه هنرمندان گلپايگاني مي‌سازند وسائل تزئيني و دكوراسيون منازل و فروشگاه‌هاي هنري را تشكيل مي‌دهد.
منبت كاري بسيار پر زحمت است و به علت عدم توجه به ارزش كار هنرمندان، بايد بپذيريم كه فقط عشق و علاقه به كار هنري است كه اين خلاقان هنرمند را به كاروا مي‌دارد. اغلب كارهاي منبت گلپايگان به اصفهان و تهران فرستاده مي‌شود و فروشگاه‌هاي مخصوص خريد گردشگران، اين گونه كارهاي هنري را به چند برابر قيمت خريد به فروش مي‌رسانند كه اغلب هم به نام كار هنري منبت‌كاران شهر گلپايگان معرفي نمي‌شود كه وسيله بازاريابي آتي قرار گيرد.
از جمله هنرمنداني كه در اين زمينه به درجه استادي رسيدند، مي‌توان به استاد علي مختاري، استاد محمد مختاري، استاد توسلي، استاد حيدر نيكنام و … اشاره كرد.
قالی بافی:
صحبت از هنر گلپایگان که به میان می آید ذهنمان ناخودآگاه به سوی صنایع دستی امروزی گلپایگان می رود اما با نگاهی کوتاه به پیشینه هنر و به تعبیری هنرهای سنتی گلپایگان ، فهرست چند ده رشته را می توان دید، که حتی تا ۳۰-۲۰ سال گذشته در این شهر رایج بوده است . اما گذر زمان بسیاری از آنها را به بوته فراموشی سپرده و تنها آثاری اندک از آنها به یادگار مانده است .
هنر فرش بافی یکی از این چند ده رشته هاست . با فراز و فرودهایی که تاکنون باآن مواجه شده ، جریانی کم رنگ از حیات رو به نابودی را هنوز می توان در آن مشاهده کرد .
اگر نگاهی کوتاه در دنیای اینترنت بیاندازیم و عبارت “فرش گلپایگان” را جستجو کنیم در نهایت به این پاراگراف یا پاراگراف ها برخورد می کنیم : «در گلپایگان و حومه مخصوصا حوزه جلگه بیش از پنج شش هزار كارگاه برای قالی بافی دستی به نام دیواری و دار زمینی وجود دارد. انواع قالی نخ فرنگ و فرش های معمولی درابعاد مختلف تو دری و نیم و دو ذرعی و شش ذرعی و نه ذرعی و دوازده ذرعی و سرانداز و پنج چاركی می بافند. نوعی از فرش گلپایگان به نام ویس و یاوری با پشم گوسفند و رنگ دانه و نخ مرغوب و بافت خاص دارای استقامت فوق العاده می باشد»
بله ، نوشتار بالا و نوشتارهای مشابه نمونه های کمیابی هستند که در توصیف فرش گلپایگان به فارسی درج شده اند ولی اگر همین واژه “فرش” یا “قالی گلپایگان” را به زبان انگلیسی در گوگل یا هر موتور جستجوگر دیگری کنکاش کنیم به نتایج شگرفی برخورد می کنیم . از همان صفحه نخست می توانید آثار و نشانه هایی از فرش گلپایگان را در سایت های متعدد اینترنت مشاهده کنیم که به صورت موشکافانه ای به بررسی و تحلیل و حتی فروش آنلاین فرش گلپایگان پرداخته اند .
گلپایگان منطقه ای در شمال استان اصفهان واقع در ۹۰ مایلی ۱۴۵کیلومتری اصفهان و نزدیک به لبه جنوبی استان مرکزی است. همچنین یک روستا به نام ویس در نزدیکی شهر گلپایگان قراردارد که در هر دو مکان انواع فرش تولید می گردد . این دو مکان ، شمال غرب اصفهان را به یک مرکز کوچک بازار فروش فرش منطقه که بیش از ۳۵۰۰۰ نفر در آن سکونت دارند تبدیل کرده اند.
لبنیات گلپایگان:
شهرستان گلپایگان از توابع استان اصفهان از قدیم الایام به عنوان یکی از قطب های کشاورزی ودامپروری منطقه به شمار می رود , به خاطر شرایط مطلوب آب هوای منطقه خصوصا خاک حاصلخیز ونژاد دام ها، شهرت خاصی رادر کشور دارا می باشد.
خشکبار گلپایگان:
که شامل گردو، بادام، ادویه جات مرغوب، دم نوش و گیاهان دارویی، برگه زردآلو، انواع آلوچه و لواشک و … را شامل می گردد. این اقلام در بازار عطاری های گلپایگان به راحتی در دسترس هستند.
کباب یک غذای ایرانیست که امتیاز بهترین طبخ آن در دست همشهری های گلپایگانیست.کباب گلپایگان اینروزها مثل یک مارک تجاری درآمده و بعضی از مغازه ها از این نام در شهرهای مختلف ایران ازجمله تهران هم استفاده میکنند تا مشتری بیشتری جلب نمایند. اما باید اعتراف کنم هرگز مزه کبابی یک مغازه غیر معروف در گلپایگان را با کبابی به نام گلپایگانی که هرچند معروف بوده و صف طولانی داشته باشد عوض نخواهید کرد.
عسل گلپایگان:
سالانه بيش از ۷۰ تن عسل از بيش از ۷۰۰۰ كلني زنبور عسل در شهرستان گلپايگان توليد مي‌شود. صنعت زنبورداري در گلپايگان زمينه اشتغال ۱۶۰ نفر را به طور مستقيم به خود اختصاص داده است. زنبورهاي عسل در شهرستان گلپايگان اغلب از گلهاي يونجه، كلزا، گون، آفتابگردان و باغات ميوه تغذيه ميكنند.
شیره انگور گلپایگان:
باغات انگور گلپایگان، خصوصا در روستای تیکن، از دیرباز معروف و زبانزد خاص و عام بوده است. تاکبان ها برای اینکه از فواید این محصول گرانبها در طول سال بهره مند باشند شیره آن را استخراج کرده و مازاد آن را در بازار به فروش میرساندند. امروز نیز این محصول با ارزش همچنان زینت بخش سوغات گلپایگان است.